Al surfende op de pagina van het Nederlands Dagblad kwam ik ook dit stukje tegen. Het is heel goed dat het Nederlands Dagblad ook aandacht geeft aan de meningen van theologen die aan de Broederweg niet mogen zonder dan meteen een negatief commentaar te leveren. Ik weet trouwens niet wat ik precies zelf van de kwestie vind. Ik heb ook mijn vraagtekens bij zending en evangelisatie maar volgens mij wordt zending de laatste jaren juist veel professioneler en gaan organisaties als de Verre Naasten op een niet-koloniale manier maar op basis van gelijkheid met hun verre naasten om. Of is het uitdragen van een christelijke boodschap bij voorbaat al koloniaal?
Is het misschien niet eens tijd om het roer 180 graden om te gooien en op een heel andere basis met je geloof bezig te zijn? Niet meer dat je naar anderen toestapt met het idee dat je de absolute waarheid in pacht hebt en moreel superieur bent (koloniaal dus) maar juist dat je vanuit een christelijke gedrevenheid solidair met je naasten probeert te zijn, hen als gelijken ziet, hun andere mening accepteert en opkomt voor gerechtigheid.
Holtrop hekelt zendingsdrang
van onze redactie kerk
KAMPEN - De zendingswetenschap moet af van de zendingsdrang en het uitdragen van een boodschap. Het zijn overblijfselen uit het koloniale tijdperk, vindt zendingswetenschapper dr. Pieter Holtrop.
Holtrop hield gisteren een lezing bij zijn afscheid van de Theologische Universiteit van de Protestantse Kerk in Nederland in Kampen. Hij was achttien jaar aan de universiteit verbonden.
,,Kenmerkend voor zendingsarbeid tot diep in de vorige eeuw is dat het eenrichtingsverkeer was'', zei Holtrop. ,,Vanuit het rijke, wetenschappelijk begaafde, medisch deskundige Noorden naar het arme, niet wetende en onderontwikkelde Zuiden. Mensen in andere werelddelen waren in deze optiek object van evangelieverkondiging waarvan de sleutel tot verstaan en interpretatie in het Noorden lag.''
Toen na het midden van de vorige eeuw het politiek dekolonisatieproces begon door te zetten, kwam ook de betrokkenheid van de kerk en de zending bij de kolonisatie onder kritiek. ,,Zeker in liberale en progressieve kringen golden zending en missie als besmet. Ze was agent van het kolonialisme. Zendingswerk was cultuurverwoestende arbeid.'' Degenen die dit soort verwijten te horen kregen, voelden verlegenheid bij zich opkomen, zei Holtrop. ,,Al wist je of vermoedde je dat de werkelijkheid van zending en kolonisatie veel gecompliceerder was.''
Volgens Holtrop deed de geschiedschrijving van de zending er niet veel aan om dit beeld bij te stellen. ,,Zij werd gewoonlijk geschreven door oud-zendingssecretarissen, die werkend met materiaal in de zendingsarchieven, alle aandacht gaven aan het werk van de westerse zendelingen en de zendingsgenootschappen. De 'andere wereld' kwam alleen in en vanuit dat perspectief aan de orde.''
Gerechtigheid
Later is daar wel meer onderzoek naar gedaan, beschreef Holtrop. Zo beweerden twee antropologen in de jaren negentig dat ,,de gekoloniseerden niet willoos slachtoffer zijn geweest. De kolonisator - in hun studie is dat de zending - en de gekoloniseerden waren van elkaar afhankelijk en hadden elkaar wederzijds in de houdgreep.''
Holtrop haalde ook de Britse zendingshistoricus Brian Stanley aan. ,,Hij heeft gelijk dat de boodschap van de zendelingen niet geïndentificeerd mag worden met de culturele ziel van het kolonialisme. De voorbeelden die hij geeft van het bevrijdend gehalte van het evangelie, zoals het doordrong midden in het koloniaal geweld, verdienen het opgemerkt te worden. Samenvattend kan men zeggen: de zending was onlosmakelijk deel van het koloniale systeem en schiep mede een nieuwe cultuur, zij het niet zonder vaak heftige culturele, religieuze, sociale en politieke gevechten.''
Hoewel de zendingswetenschap volgens Holtrop af moet van de zendingsdrang en het uitdragen van een boodschap, blijft er nog genoeg over ,,in de schatkamer van het christelijk geloof'' waaraan geen koloniale geur kleeft. ,,Wat dacht u van de oproep van een van de oude profeten waarin hij de mens eraan herinnert wat God van de mens verwacht: niets anders dan recht doen en solidariteit, liefhebben en ootmoedig wandelen met God (Micha 6:8). Dat zijn niet slechts oude woorden uit een ver verleden. De weerklank van de woorden is nieuw te horen bij Bonhoeffer (een Duitse theoloog uit de vorige eeuw die werd vermoord door de nazi's, red.). Aan een petekind schreef Bonhoeffer, niet lang voordat hij werd opgehangen, over die woorden: waar het op aankomt, is bidden en gerechtigheid doen.''
Ik vind het met de zending en evangelisatie vaak lastig te pijlen hoe de zaken er nu daadwerkelijk voor staan in de gebieden waar zendingswerkers komen. Is het werk nou daadwerkelijk vruchtbaar etc. zulke vragen komen dan op. Je hoort daarentegen natuurlijk ook mooie verhalen over verre, vage negerstammetjes die in aanraking komen met het christendom. Dat is mooi.
Maar om even op jouw te reageren Klei, ik denk met jou dat het zendingswerk de laatste jaren veel professioneler is geworden dan eerst. Het zendingswerk is ten tijde van de kolonisatie vooral verkeerd gebruikt en daarom is het ook, bij sommige mensen, in een verkeerd daglicht gekomen. Toen werden er bijv. zelfs moorden gepleegd in de naam van de zending. Tegenwoordig is dat beter.
Ik denk niet dat, zoals Klei dat zich afvraagt, de zending zending drijft vanuit het oogpunt dat zij moreel superieur zijn. Zendelingen zijn vaak juist mensen die heel veel opgaan in de cultuur daar, maar toch de mensen willen laten kennismaken met het Christendom. Daar gaat het uiteindelijk om. Ik denk dat de zending zich daar vooral van bewust moet zijn en ik denk dat dat tegenwoordig steeds meer het geval is. Mensen die God niet kennen, vertellen over God. Dat heeft niks te maken met een moreel superieur gevoel wat sommigen misschien hebben, nee als jij naastenliefde en solidariteit hoog acht, dan heb jij respect voor de mannen die een stuk hout door hun penis slaan. :shock: (bijv.) . En ik geloof dat dat op dit moment zeker gebeurt, en dus is het niet nodig om het roer 180 graden te draaien zoals Klei zegt. Wat ik trouwens een aparte uitspraak vind, want dat suggereert toch dat de zending op dit moment iets doet wat niet in juiste richting gaat, of dat de zending iets op een volledig verkeerde manier doet. Ik ben dan wel benieuwd naar welke zaken dit dan zijn, volgens Klei.
Ik vind het een goede zaak dat er mensen zijn die de rimboe in trekken of gewoon naar dorpen of steden gaan om daar het evangelie te verkonding. Vroeger was het inderdaad zo om de mensen jou levensstijl op te drinken, maar dat is vandaag de dag echt niet meer het geval.
Maar Holtrop vindt daarnaast dat de zendingswetenschapw afmoet van het uitrdragen van een boodschap. Maar dan vraag ik me af, waar vind hij dan dat zending voornamelijk uit bestaat? In het artikel wordt dan gezegd dat er nog genoeg overblijft als de zending (want dat is het eigenlijk) wordt afgeschaft. Zoals liefde, solidariteit, gerechtigheid, wandelen met God etc. Maar ik snap niet helemaal dat hij dit loskoppelt van de zending vandaag de dag (hoewel daarin natuurlijk ook gebreken zitten). Want echte zending wordt gedaan vanuit een liefde voor God, solidariteit etc. Dan wil je juist mensen gaan opzoeken en die van jou God vertellen etc. Dus als je zegt dat eigenlijk het uitdragen van een boodschap uit de zending moet verdwijnen, dan haal je juist een heel belangrijke taak van God weg.
Ik denk eigenlijk vooral aan evangelisatie in het algemeen wanneer ik beweer dat het roer volledig om moet en ik betrek dit een beetje bij de zending uit de koloniale periode toen er nog geen echt respect was voor andere culturen.
Wat zijn je motieven om te evangeliseren? Staat de ander wel echt centraal? Is het misschien niet veel vaker zo dat je de ander onbewust gebruikt als middel om in je eigen 'waarheden' bevestigd te worden? (Dit is geen stelling maar een vraag.)
Gelukkig is er in de zending tegenwoordig wel meer respect voor de ander en worden (de voor ons) vreemde gewoontes niet meer zo snel veroordeeld. Bovendien is de zending nu erg gericht op ontwikkelingshulp. Organisaties als de Verre Naasten doen mijns inziens daarom erg goed werk.
Er is denk een groot verschil tussen de evangelisten in het veld en het thuisfront. Evangelisten in het veld passen zich aan en houden veel rekening met de ander. Het thuisfront ziet de verre naaste misschien toch nog wel te vaak als de Wambo die in boze geesten gelooft.
Als het roer 180 omgaat, kom je misschien juist in de richting uit die jij niet wilt. Is tenminste mijn ervaring. Baseer je dit soort opmerkingen nog ergens op? Er zijn zat GSV'ers die aan evangelisatiewerk doen (E&R, AiA, of andere dingen). Anders vraag je die eerst met wat voor houding ze evangelisatiepad gaan...
Dan gaat het mij met name om die morele superioriteit. Natuurlijk ga je verder evangeliseren met het idee dat je die mensen de waarheid vertelt (anders heb je er ook weinig te zoeken). Maar dat is nog wel even totaal iets anders dan dat je mensen niet als je gelijken ziet en hun mening niet accepteert.
Wat mij betreft: ik zie het geloof God en Christus inderdaad als wezenlijk voor mijn behoud. En niet alleen dat van mij, maar ook van anderen. Dan is het toch juist goed als je ze dat vertelt?
Nee dus.
sommige mensen kunnen t niet aanzien dat er zoveel mensen verloren zullen gaan omdat ze niet in God geloven. zij proberen daar zoveel mogelijk aan te doen.
daarbij is er ook de zendingsopdracht.
>> misschien wel twee cliches, maar toch wel belangrijk.
Dat zou volgens mij elke Christen moeten aanspreken!
Ik geloof niet dat ik geloof dat 'er zoveel mensen verloren gaan die niet in God geloven'.
Het geloof dat dit wel zo is (het geloof dus dat mensen die niet in God geloven verloren gaan) is mijns inziens niet gespeend van enig superioriteitsdenken en het riekt, voorts, naar het verlangen waaraan de slang appelleerde toen hij sprak 'en gij zult als God wezen, kennende het goed en het kwaad.'
Het geloof dat andersgelovigen naar de hel gaan en de zendingsopdracht zijn volgens mij geen goede motieven om te evangeliseren/ zending te bedrijven. Het eerste gaat namelijk toch weer uit van de angst voor de hel (geen goed motief lijkt mij) en de tweede van moeten omdat het moet, een absolute regel waaraan je zou moeten gehoorzamen om een goed christen te zijn. Zijn er ook mensen die evangeliseren om de ander, in plaats van uit een angst voor Gods toorn of omdat ze denken dat het moet?
Volgens mij zijn de punten die Wouter aangeeft niet gebaseerd op angst! Juist liefde staat hierin centraal.
Wat ik weet is allereerst dat een leven met God, en met Jezus, intrinsiek waardevoller is dan een leven zonder God. Dus het geloof is positief voor dit leven. Daarnaast wil God door mensen die nu leven gekend en geeerd worden. Dit zijn mijns inziens voldoende redenen om te evangeliseren.
Daarnaast zegt Jezus dat Hij noodzakelijk is om als mens bij God te komen. Hij is de weg en de waarheid en het leven. Hoewel ik dit soms een vreselijke moeilijke uitspraak vind, en weleens mijn vragen heb bij de absoluutheid ervan, is het wel hetgeen in de Bijbel staat. Daarom denk ik dat de toekomst ook zeker een reden kan zijn om te evangeliseren.
Voor beide redenen geldt dat het evangeliseren niet moet gebeuren vanuit een heilig moeten, maar vanuit een liefdevolle bewogenheid met de ander. Deze bewogenheid moet centraal staan bij evangeliseren, net zoals in de rest van ons leven.
Ik heb niet echt de discussie gevolgd, maar ik kan nu al een opmerking maken over de laatste post van Klei. Dat de zendingsopdracht een reden is om te gaan evangeliseren wil niet zeggen dat je evangeliseert omdat je moet, maar omdat je van God houdt en van zijn schepselen. Dat is heel wat anders. Jezus zegt in Johannes 15: Ik heb jullie liefgehad, zoals de vader mij heeft liefgehad. Blijf in mijn liefde: je blijft in mijn liefde als je je aan mijn geboden houdt, zoals ik me ook aan de geboden van mijn vader gehouden heb en in zijn liefde blijf.
Ook in het zendingsgebod wordt het belang van gehoorzaamheid nog eens benadrukt. Het zendingsgebod wordt trouwens fantastisch beschreven in de NBV: Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de vader en de zoon en de heilige geest en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb.
Het is niet zozeer een punt dat we moeten evangeliseren en dus maar veel evangelisatie-organisaties op moeten richten. Evangelisatie en zending mag een christelijke opdracht zijn voor iedere christen. We mogen ons geloof uitdragen naar de mensen om ons heen. Omdat we geloven dat niet de Islam, niet het Jodendom, niet het Boeddhisme, niet het Hindoeisme, maar de God van het Christendom met zijn geboden de wereld kan redden van haar misere.
Wat thof dat de bijbel zo veelzijdig is, want hier staat ook duidelijk een antwoord over in de bijbel. Komen we toch weer uit bij het zendingsgebod.
Maakt alle volken tot mijn leerlingen... leert hen onderhouden al wat ik u geboden heb.
Die hen zijn alle volken (lees: heidenen). Die u zijn de discipelen (lees: de joden van die tijd).
Even een vraagje voor Klei: wat voor vooroordelen heb jij precies over evangelisatie? Ik snap jouw probleem namelijk niet helemaal. Ben al tien jaar actief binnen E&R (kan niet echt meepraten over AiA, daar moeten anderen mensen maar op reageren), maar de kritiek die ik tot nu toe in jouw woorden proef, vind ik niet bepaald herkenbaar. Nogmaals: waar baseer je dat op?
Wat betreft de reactie op de zendingsopdracht, sluit ik me aan bij Rossatron.
Verder heb ik absoluut niet de pretentie te zijn of willen zijn als God, kennende goed en kwaad. Wat ik wèl weet, is dat je sowieso goed zit als je Christus volgt en dat je niet verloren gaat als je in God gelooft. En dat lijkt me dan ook niet verkeerd om de mensen te vertellen.
En wat als er inderdaad niet zoveel mensen verloren gaan die niet in God geloven? Dan nog lijkt het me een goede zaak als meer mensen dat wel gaan doen, gewoon omdat God dat volgens mij graag wil. Wat als er dan wel veel mensen verloren gaan? Dan lopen we als kerk (let wel: ik spreek even niet over individuen) aardig te verzaken als we niet evangeliseren.
Is dat superioriteitsdenken? Laat ik het zo zeggen: als je gaat evangeliseren met het idee dat je beter bent dan de mensen waar je mee praat, heb je volgens mij van het geloof niet zoveel begrepen. Is het superioriteitsdenken als jij denkt dat hetgeen je in gelooft waar is? Misschien vind men dat tegenwoordig, maar ik heb niet zo'n zin mijn geloof te laten bepalen door wat de postmoderne mens tegenwoordig acceptabel vind. Heb trouwens ook nog nooit de klacht gehad van gasten bij E&R dat wij zo'n superioriteitsidee zouden uitstralen. Integendeel.
Misschien heb ik het verkeerd begrepen, maar ik merk toch iets van een postmoderne naïviteit in jouw woorden (en anders wel in de eerdere posts van Klei) die je tegenwoordig veel tegenkomt als zou je jezelf superieur voelen en intolerant zijn op het moment dat je in een absolute waarheid gelooft. Volgens mij wordt er dan alleen al vergeten dat het niet bestaan van een absolute waarheid juist tot absolute waarheid wordt verheven, die heel wat intolreanter is dan wat men degenen die in een absolute waarheid geloven verwijt. Oftewel, voor de duidelijkheid ;):
Persoon A: Gelooft absoluut in het bestaan van God en dat God wil dat Hij gediend wordt.
Persoon B: Is overtuigd atheïst danwel min of meer beargumenteerd agnost.
Persoon C: Gelooft absoluut niet in het bestaan van een absolute waarheid en is het per definitie oneens met iedereen die beweert van wel. Valt verder ook niet over te praten.
Persoon A en B kunnen prima met elkaar communiceren. Mits van beide kanten respect voor de andere kant bestaat, kan er eerlijk en open met elkaar gepraat worden over wat men wel of niet gelooft en waarom wel of niet. Misschien zullen ze het niet met elkaar eens worden, maar omdat beide kanten goede argumenten hebben voor hun mening en ook echte interesse hebben in de mening van de ander, valt er in ieder geval eerlijk te praten. Niks aan het handje. Beiden respecteren elkaar en zijn eventueel zelfs blij dat de één respect heeft voor de mening van de ander.
De communicatie tussen persoon B en C zal over het algemeen niet zo'n probleem zijn, maar op het moment dat A en C met elkaar gaan communiceren, gaat het mis. A geeft namelijk aan dat hij In God gelooft en dat hij denkt dat God graag wil dat Hij gediend wordt. C is hier hevig verbolgen over en heeft voor het gesprek verder gaat al besloten dat A geen respect heeft voor zijn mening en zich blijkbaar superieur voelt. Dat A nog van die achterhaalde gedachtes heeft, moet hij weten, maar laat hij daar C niet mee lastig vallen. Als God al bestaat, dan moet iedereen zelf maar uitzoeken hoe hij in Hem gelooft en dat verder lekker voor zich houden. Dat één godsdienst gelijk zou hebben is een allang achterhaald begrip en kun je ook niet stellen. Einde gesprek.
Is een opgestelde situatie, maar niet onrealistisch, volgens mij. Saillant detail is dat ik tot nu toe persoon C meer tegengekomen ben onder 'christenen' dan onder niet christenen. Dan niet precies in deze vorm, maar qua gedachtengang wel ongeveer.
Als je dit zo doorleest: wie van de drie straalt dan de meeste superioriteit en de minste tolerantie uit...?
Geertsma voor Praeses.
Te laat...
In meedere opzichten ;)...
Ach. Ik heb hier eigenlijk helemaal geen zin meer in. Ik heb geen zin in gemuggenzift over bijbelteksten en in discussies over de exclusiviteit van het christendom en in discussies of de hel wel of niet bestaat. Omdat ik mijn twijfels heb is een discussie in deze richting tamelijk zinloos.
Kunnen we gewoon niet verder praten over in hoeverre je je aan andere culturen aan moet passen en in hoeverre je respect hebt voor de overtuigingen van anderen wanneer je met ze in gesprek gaat? In hoeverre respecteer je hun keuzes? En vooral: ben je bereid je eigen overtuigingen en horizon bij te stellen? Ik denk namelijk dat het vooral fout gaat bij het laatste punt en dat dit een goed gesprek over het geloof bij voorbaat eigenlijk al onmogelijk maakt.
Daarom moet je je niet zozeer op de 'waarheid' van je boodschap richten maar op de praktijk. Help je die mensen echt? Kom je echt voor ze op? Heb je ze echt lief? Wil je je echt in hun cultuur verplaatsen? Het klinkt allemaal wel een beetje synodaal en postmodern misschien maar deze houding spreekt mij wel meer aan en ik denk dat de wereld hier meer op zit te wachten.
Wel iets meer dan muggenzifterij, wat mij betreft, maar dat is op zich een andere discussie. Volgens mij was dat op zich ook niet echt het probleem.
En daar ging het mij om: ik kreeg nog al het idee dat jij evangelisatiewerk verweet geen respect voor andere meningen te hebben en dat men vanuit een soort superioriteitsidee nogal arrogant de wereld ingaat. Geloof me: dat is dus niet waar. Tenminste, dat is mijn ervaring. Ik zal niet ontkennen dat ik verhalen heb gehoord (vooral dan van niet-christenen) waar dat wel het geval was, maar dat ging dan niet echt om projecten waar mensen uit onze kringen aan meedoen.
Echt evangeliseren kan juist volgens mij niet zónder respect te hebben voor de mening van een ander. Anders is een eerlijk gesprek bij voorbaat zinloos. Ben ik bereid mijn overtuigingen en keuzes bij te stellen? In principe niet, omdat ik daar wel degelijk voor sta en daar ook goede redenen voor heb. Ik ga wel met een open houding het gesprek aan. Dat wil zeggen: begrip hebben voor de mening van een ander en je proberen in te leven in zijn/haar situatie. Ik ben het alleen niet met hun eens, maar zij over het algemeen ook niet met mij. Maar daar hoeft het ook niet bij fout te gaan. Het gaat fout als jij geen oog hebt voor de ander en de ander niet respecteert. En zeker zijn mening niet. Daar heb je gelijk in. Maar nogmaals: waar baseer jij op dat het juist daarop bij evangelisatiewerk fout zou gaan?
Er worden ontzettend goeie gesprekken gevoerd met wederzijds respect. Het is daarvoor ècht geen voorwaarde of iemand overtuigd is van datgene waar hij in geloof of niet. Voorwaarde is dat je luistert naar wat iemand vertelt en er wat mee doet. Als jij bereid bent te luisteren naar de mening van een ander en daar begrip voor hebt, vind die ander het over het algemeen helemaal niet erg om jouw mening aan te horen en daar eventueel zelfs over na te denken. Ben ik het dan eens met de ander? Over het algemeen niet, en dat weten ze. Zijn zij het eens met mij? Ik hoop het ooit, maar vaak ook niet. Maar we leren wel van elkaar en dat respect is er.
Afgezien van het begin, kan ik het hier helemaal mee zijn en desondanks (wat mij betreft: juist daarom) doe ik aan evangelisatie. Je hebt de mensen echt iets goeds te vertellen. Ik word er niet beter van of iemand gaat geloven of niet, maar diegene wel (en nee: ik bedoel niet gelijk een beter mens).
Ik reageerde wat gepikeerd omdat ik in jouw posts (zeker de eerste) wat kritiek proefde (redelijk zwakjes uitgedrukt) die volgens mij absoluut onterecht is. En nog steeds vraag ik me af wat voor beeld jij hebt van evangelisatiewerk. Het gaat volgens mij nog niet eens over evangelisatiewerk an sich, maar jij hebt het over een bepaalde manier van met mensen en hun meningen omgaan. Als ik ongelijk had, moet je het maar zeggen, maar anders zou ik je toch echt willen vragen toch eerst eens met mensen te gaan praten hoe ze evangliseren, voordat je je daar een oordeel over vormt.
En het geloof in een absolute waarheid? Ik geloof in God en Christus zoals zij zich in de Bijbel openbaren. Is dat zo gek? Ik hoop het toch niet op deze vereniging... Maar vanuit de Bijbel geloof ik dan ook dat het voor andere mensen goed is die boodschap te horen.
Dat je voor jezelf misschien twijfels hebt, ok. Maar kijk er niet raar van op en heb er op zijn minst respect voor dat men het op de GSV niet altijd met je eens is. Praat daar dan gewoon met mensen over. Probeer dan ook echt te luisteren naar mensen die er anders over denken. En respecteer dat. Ga echt eerlijk in gesprek. Misschien vind je dan wel meer begrip en respect dan je had verwacht...
Verwacht alleen niet gelijk dat mensen het met je eens zijn. Da's wat anders...
Zelf heb ik wel enkele christenen ontmoet die proberen te evangeliseren op internet. Kijk eens voor de grap naar de website . Het is echt een understatement wanneer ik zeg dat deze christenen nou niet bepaald uitblinken in liefde en respect voor andersdenkenden. Ze evangeliseren mijns inziens vooral om in hun vooroordelen bevestigd te worden.
Er zullen vast ook een heleboel mensen zijn die wel met liefde en respect doen maar hier heb ik geen ervaring mee. Ik zal er meer op letten.
Blijft het probleem van de waarheid. Je kunt volgens mij nooit zeker weten dat wat jij gelooft waar is, het blijft bij geloven. Daarom kun je ook niet met stelligheid zeggen dat er alleen door Christus verlossing is. Je mag dit wel gewoon zeggen maar dan moet je wel toegeven dat dit een subjectieve, persoonlijke uitspraak is. Met rationele en/of absolute argumenten kun en mag je anderen niet van je geloof overtuigen. Misschien kun je op het persoonlijke vlak anderen wel overtuigen maar dit mag dan alleen op basis van de liefde gebeuren.
Klei je moet niet zoveel denken voor anderen. Waarom zou iedereen zelf moeten zeggen of iets een subjectieve uitspraak is? Waarom moet je aangeven dat je goede bedoelingen hebt?
Het is een taak voor de ontvanger om te beoordelen of er iets van waarde in je woorden zit. Volgens mij is dit het respect dat je voor anderen moet opbrengen.
o en by the way, als een boodschap niet overkomt laat dat evangelisten vanzelf zien dat ze iets anders moeten proberen. In het conflict scherp je je mening en houding. Deze interactie is de toets der kritiek, wijs mensen dan op het resultaat dat op veronderstelde ideeën van anderen die niet 'correct' zouden zijn.