Hoe staat Christelijk Nederland ervoor?

Reagerende op de zin die jij interessant vind wil ik het volgende zeggen:

De Jezus waarvan wij houden is in hoge mate bepaald door wat er vanaf de kansel (of op het podium!) wordt gepredikt. Je luistert naar de uitleg van de voorganger en leest zelf ook natuurlijk in de bijbel. Op basis daarvan maken wij een beeld van Jezus en houden van hem (of niet). In hoeverre dit de Jezus is van de bijbel weet ik niet. Ik was namelijk niet erbij toen hij leefde. Alles wat is opgetekend is door anderen geschreven. Hoe christus in hun leven kwam en opviel. Dat werd opgeschreven.
Als er dus een evangelicale stroming heersend is, dan zal het beeld van Jezus een evangelicale inslag hebben, evenals het een orthodoxe inslag zal hebben als de orthodoxe stroming heersend is. Wat is goed!

Maurice en Hans: ga eens even leren jongens... Typisch SOG-gedrag van geschiedenisstudenten. Dus ik ook maar even...

Leuk, hoewel schrijnend artikel.
Op de vraag of wíj nog in de Jezus van de bijbel geloven ben ik geneigd ja te zeggen -als je nee zegt kun je je eigen geloof niet serieus nemen-, maar het is in ieder geval goed om er kritisch naar te kijken.
Wat wel als een paal boven water staat is dat Jezus een 'steeds meer diversere' lading bedekt. Van mensen die Jezus slechts zien als een goede man tot mensen die Jezus hun 'beste vriend' noemen en 'grote broer'. Wat allemaal bijbels is en wat niet is dan weer de volgende vraag.

Je kunt dus niet straffeloos het gezag van de Bijbel loslaten. Je kunt niet straffeloos een oecumene van het hart aangaan zonder een oecumene van het hoofd waarin je met elkaar pal staat voor de bijbelse waarheid. Want wat je verliest, is een geloof dat verschil uitmaakt voor je dagelijkse leven. En een geloof dat geen verschil uitmaakt voor je handelen, is dood.

Dit lijkt me een beetje overhaaste redenering en in ieder geval incompleet. Volgens mij moet die bijbelse waarheid nauwer gedefinieerd worden wil je zulke uitspraken doen over specifieke gevallen. Je ziet namelijk dat de zes punten die hij noemt onderschreven worden door meerdere kerken die het toch totaal niet met elkaar eens kunnen worden over veel dingen. Tegelijkertijd zie je zelfs dat er scheuringen ontstaan terwijl beide groepen volmondig deze 'zes punten' kunnen be-amen. Daarnaast zijn er voorbeelden van bloeiende gemeenten die ondanks verschillen in mening en tradities kerk van Jezus Christus kunnen zijn (vgl. 1 Korintiërs 8 ).
Wat mij betreft moet je dus bijbelse waarheid per geval beoordelen maar er wel open voor staan om zoveel mogelijk één te zijn -en als het kan dus wel samengaan van gemeenten!-, als gave bruid van Christus.
Verder waardeer ik de bedoeling van de auteur wel en ben ik het ook wel met hem eens, maar ik vind dat hij wat minder sterke/algemene uitspraken moet doen.

@JWJ: volgens mij kun je de Jezus van de bijbel wel kennen zonder hem in levende lijve te hebben gezien.

BJ schreef: @JWJ: volgens mij kun je de Jezus van de bijbel wel kennen zonder hem in levende lijve te hebben gezien.

Absoluut, maar het grappige is dat veel stromingen beweren dat ze in de Jezus van de Bijbel geloven en er toch een groot verschil van inzicht is. Maar dit is een andere discussie. Ik zal niet verder gaan op dit zijweggetje.

BJ schreef: Op de vraag of wíj nog in de Jezus van de bijbel geloven ben ik geneigd ja te zeggen -als je nee zegt kun je je eigen geloof niet serieus nemen-, maar het is in ieder geval goed om er kritisch naar te kijken. Wat wel als een paal boven water staat is dat Jezus een 'steeds meer diversere' lading bedekt. Van mensen die Jezus slechts zien als een goede man tot mensen die Jezus hun 'beste vriend' noemen en 'grote broer'. Wat allemaal bijbels is en wat niet is dan weer de volgende vraag.

Iemand zal van zichzelf natuurlijk niet gauw zeggen dat hij/zij niet in de Jezus van de bijbel gelooft maar in een zelfgevormde 'Jezus'. Dan kun je, zoals je terecht aangeeft, je eigen geloof niet meer serieus noemen. Toch vind ik het wel raar als je zegt in de Jezus van de bijbel te geloven en dan vervolgens nauwelijks weet wat er dan in die bijbel staat. Houden van Jezus, of in ieder geval in Hem geloven, is een prachtig iets, maar het heeft m.i. weinig inhoud als je de bijbel nauwelijks kent. Kennis van God d.m.v. Zijn woord is onmisbaar wil je in Hem kunnen geloven en van Hem kunnen houden. Houden van Jezus en Hem willen volgen zonder bijbel is volgens mij zoiets als 'hechten aan normen en waarden'.

Bijkomend gevaar is dat je alles (nou oke, bijna alles) wat je doet kunt goed praten door te zeggen dat je van Jezus houdt. Natuurlijk is het geloof in Christus het belangrijkste, maar als je vanuit de bijbel Christus lief leert hebben, zul je merken dat je niet zomaar meer alles kunt doen. God stelt weldegelijk bepaalde eisen aan zijn kinderen.

Ik heb ook het ND, twee weken gratis als je getrouwd bent, dus als je een gratis krant wilt!

Maar het artikel was droevig, eenzijdig en slecht geschreven en alle deuren die werden ingetrapt stonden zelfs al open. Zo is het christendom in de VS veel meer verweven met de cultuur van het land, waardoor meer mensen er iets mee hebben, dan in Nederland. Dus 40% is nog niet eens echt veel, maar als je allemaal eisen gaat stellen is het niet meer dan normaal dat het percentage lager wordt.
Waar ik me het meeste aan ergerde was de manier waarop hij een soort van 19e eeuwse calvinistische opvatting van wat het christelijk geloof is predikt en daar vervolgens van zegt en dat is het enige onfeilbare christendom. Een oproep om bij evangelisatie hel en verdoemenis te prediken en een duivel die rond gaat als een briesende leeuw kom nou, dat zijn lekkere uitgangspunten om in God te geloven. Nee, geef mij maar genadeverkondiging en het centraal stellen van christus in je leven daar kom je veel verder mee.
En om de hele verschuiving op het loslaten van de onfeilbaarheid van de schirft te gooien gaat natuurlijk helemaal nergens over, het gaat bij die onfeilbare schriftverklaring heel duidelijk om zijn negativistische opvatting van die schrift.
Ik kijk uit naar zijn volgende stuk in het ND.

Het zou me niet verbazen als hij ook nog tegen Harry Potter is:)

Ik onderschrijf die zes leerstellingen ook niet zonder meer. Met name met de leerstelling "alles wat de bijbel leert is waar" kun je weinig. Of je kunt er juist alle kanten mee op, want wat bedoelen ze met het woordje "waar"?

Met zijn nadruk op de onfeilbaarheid van de bijbel begeeft Visser zich in fundamentalistisch vaarwater. Fundamentalisme is niet zozeer een gereformeerd maar vooral een evangelisch fenomeen, want in de gereformeerde theologie werd en wordt veel genuanceerder over de schrift nagedacht (denk aan Loonstra en De Bruijne).

agent_Fox_Mulder schreef: Een oproep om bij evangelisatie hel en verdoemenis te prediken en een duivel die rond gaat als een briesende leeuw kom nou, dat zijn lekkere uitgangspunten om in God te geloven. Nee, geef mij maar genadeverkondiging en het centraal stellen van christus in je leven daar kom je veel verder mee.

Dat zijn inderdaad geen uitgangspunten en ze zijn ook niet heel handig om bij evangelisatie mee te beginnen. Echter, net als God liefde is en er een hemel bestaat, zijn aspecten als 'duivel' en 'hel' ook dingen die bij het geloof horen. Ten minste, je gelooft in God en het offer van Zijn Zoon. Dat offer moet je aanpakken en van daaruit leven. Als je dat niet doet, is er ook een andere kant. Je kunt niet doen alsof die niet bestaat. Dat zou pas eenzijdig zijn.

Reinier Sonneveld had trouwens nog een leuk artikel over HP in het ND, daar ben jij het wel mee eens denk ik, Peter!

Zonder de ware leer geen echt geloof

door Marten Visser

'Ik ervaar meer van de Here God als ik de geloofsbelijdenis van Nicea hoor dan wanneer ik een gemiddeld opwekkingslied zing.' Dat zegt Marten Visser, kerkplanter in Thailand. In drie artikelen belicht hij bijbelvisie, geloofsbeleving en gaven van de Geest in christelijk Nederland. Dit is het tweede artikel.

Hoe beleef je het geloof in een onzichtbare God? Die vraag veronderstelt dat er wat te beleven valt. Het is in tegenstelling tot het godsbeeld van de moslims: gehoorzamen is genoeg. God is in de hemel en kan niet gekend worden. Het is ook in tegenstelling tot een verdroogde orthodoxie die soms de islamitische positie benadert: we zijn geboren als verbondskinderen. We zetten onze handtekening onder de rechte leer. En dat is het dan.

Het is een groot goed dat gereformeerden in steeds vaker erkennen dat dat te mager is. Het verlangen om de aanwezigheid van de Here God te ervaren, komt natuurlijk voor ieder kind van God. Dat hadden de kuyperiaans-gereformeerden trouwens al lang kunnen leren van de meer bevindelijk-gereformeerden in onder andere de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Bond. Dit is denk ik de grootste ontsporing die er heeft plaatsgevonden in gereformeerd Nederland: dat de denk- en werkkracht en de betrokkenheid op de maatschappij van de kuyperiaans-gereformeerden is losgeraakt van de nadruk op het leven met de Here God van de bevindelijk-gereformeerden. Als dat niet gebeurd was, had aan de kuyperiaanse kant de kilte en aan de bevindelijke kant de verstarring voorkomen kunnen worden.

Het verstand

Een van de tekenen van hoop voor de kerk in deze tijd is het verlangen naar een leven met de Here God. Daarbij kunnen wij ons, uiteraard kritisch, herbronnen op piëtisme, de puriteinen en de Nadere Reformatie. En het is ook goed om te leren van andere tradities. Voor mij was het bevrijdend het boek Sacred pathways van Gary Thomas te lezen. Daarin beschrijft hij, hoe de aanwezigheid van de Here God op negen verschillende wijzen beleefd kan worden: via de zintuigen, via het zorgen voor anderen, via gevoelens, via de traditie, via ascese, via activiteiten, via meditatie, via de natuur en via het verstand.

Ik durf het nu te erkennen: ik ervaar meer van de Here God als ik de Bijbel bestudeer met een goed commentaar erbij, dan wanneer ik met alleen mijn bijbeltje probeer te mediteren. Ik ervaar meer van de Here God als ik de geloofsbelijdenis van Nicea hoor dan wanneer ik een gemiddeld opwekkingslied zing. Zo heeft de Here God mij gemaakt, en dat is goed. Zo heeft hij niet iedereen gemaakt, en dat is ook goed.

We dienen een levende God, en we mogen daarom wat beleven aan ons geloof. Daarbij moeten we oppassen niet het paard achter de wagen te spannen. In de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring staat het beroemde zinnetje dat iedereen recht heeft op de 'pursuit of happiness', het najagen van het geluk. Velen hebben er op gewezen dat wie het geluk najaagt, altijd aan het jagen blijft. Maar wie in zijn gezin, zijn werk en zijn kerk doet wat de Here van hem vraagt, blijkt het geluk toegeworpen te krijgen. Zo werkt het ook in het geloofsleven. Geloofsbeleving is alleen mogelijk als bijproduct, niet als eindproduct. Zoeken naar ervaringen wordt een jacht zonder einde. De Here Zelf zoeken leidt tot een leven met Hem dat onze diepste verlangens bevredigt. Eerlijk gezegd, dat gebeurt niet elke dag. Om met Selderhuis te spreken: morgen doe ik het beter!

Ervaring toetsen

We zijn wel geneigd op ervaringsjacht te gaan. Want emoties worden steeds belangrijker. Er heerst een cultuur waarin rationaliteit wordt opgegeven (behalve als we bruggen en dijken bouwen), waarin waarheid relatief wordt verklaard, en waarin authenticiteit afhankelijk gemaakt wordt van emoties. We geven er vaak blijk van dat we ons niet buiten de cultuur kunnen of durven te plaatsen. Daarom is het moeilijk voor ons ervaringen te toetsen aan de Bijbel. Maar het is wel nodig. Een geloofservaring is niet noodzakelijk waar of zelfs maar waardevol. Zonder de juiste leer is er geen echt geloof. Laten we dat met de kerk der eeuwen staande houden tegenover de emotionele geloofsbeleving die de kerk van vandaag steeds meer in haar greep krijgt. We moeten weer veel meer de oude protestantse vraag durven stellen: wat zegt de Bijbel? En dan simpelweg gehoorzamen.

Het is zorgelijk dat er zoveel hermeneutiek over de Schrift heengelegd wordt dat we de Bijbel dreigen weg te halen uit de handen van de gewone gelovigen, net als in de Middeleeuwen. We denken theologen nodig te hebben om te begrijpen wat de Bijbel echt zegt. En opvallend genoeg komen die theologen er dan meestal achter dat de echte boodschap van de Bijbel een stuk minder hard ingaat tegen onze huidige cultuur dan we eerst dachten. De kerk zou welvaren bij een gezonde portie wantrouwen tegenover zulke constructies en een nog ruimere portie vertrouwen op Gods Woord, waarmee Hij spreekt tot ieder van Zijn kinderen.

Niet overdrijven

Ten slotte nog dit: geloofsbeleving is belangrijk, maar je moet niet overdrijven. Mijn beste vriend hier in Bangkok komt uit Jemen. Hij heeft Christus verkoren en de wereld verloren. Nogal letterlijk: hij heeft zijn familie verloren, zijn gezin, zijn vrienden, zijn rijkdom, zijn baan en zijn land. Is alles wat hij beleefd heeft met God die prijs waard? Als je het hem zou vragen, zou hij antwoorden: ,,Natuurlijk niet.'' Zijn bereidheid die prijs te betalen komt niet voort uit alle geweldige dingen die hij beleeft met God. Er is een andere reden, die ik begin te begrijpen wanneer ik hem hoor zeggen: ,,Ik denk dat deze mensen de tegenwoordige wereld meer liefhebben dan de toekomende.''

Dat biedt perspectief. Totaal onafhankelijk van wat we al of niet beleven met de Here God, blijft dit staan: er komt een nieuwe wereld aan. Die duurt eeuwig en dat is heel lang. We kunnen beter ons leven leiden vanuit de vraag 'wat heeft eeuwigheidswaarde' dan vanuit de vraag 'hoe krijg ik mooie ervaringen met God'. Levend met dat eeuwigheidsperspectief zullen we geregeld - nee, nog steeds niet elke dag - overspoeld worden door Gods aanwezigheid en ons koesteren in Zijn liefde. Maar het beste komt nog.

Morgen: Gereformeerden moeten charismatische beweging op afstand houden.

Bron: ND.

Even over zijn eerste artikel: niet erg duidelijk. Waar slaat bijv. uberhaupt dat eerste punt op? Vervolgens punt 3: en Jezus dan? God vergaf zonden ook al in het OT. Hij werkt alle punten niet echt uit, ivm het gebrek van hedendaagse Christenen hierin.

Over het tweede artikel: ben ik het in pricipe wel mee eens. Het blijft vaag, overigens. Eerst relativeert hij zijn eigen wijze van geloven, vervolgens gaat hij nog wel kritiek uiten op 'ervaringsgeloof'. Wel tof dat hij geloof en hoop echt als kernwaarden ziet, en niet 'ervaring' (wat dat ook moge wezen)

@ Klei: gooi nou niet meteen met een woord als 'fundamentalist'. Ik geloof ook dat de Bijbel waarheid bevat, afgezonderd wellicht van enkele historische foutjes die niet echt ter zake doen voor de kern van het verhaal. Ik denk dat we maar op zoek moeten naar een definitie van waarheid. Ik geef alvast een aanzet: waar is alles wat Harm Lukas Havinga wel aanstaat. ;)

--- Geweldig, weer een heerlijke discussie.

Edit: whoehoe, mijn 777e bericht! Tjil. Maar dat terzijde. :roll:

Misschien een interessante link: http://nl.wikipedia.org/wiki/Christenfundamentalisme

Wikepedia schreef: In de Verenigde Staten was het fundamentalisme aanvankelijk een beweging van de evangelicale conservatieven aan het einde van de negentiende eeuw, die als reactie tegen het moderne christendom handhaving van een aantal vaste geloofspunten eisten. Ze zijn dus als het ware voortgekomen uit de kritiek op de meer liberale bewegingen in het Christendom. De oorspronkelijke formulering van het geloof van de Amerikaanse fundamentalisten vond plaats op de Niagara Bijbel conferentie in 1878. In 1910 vatte de Algemene Vergadering van de Presbyteriaanse Kerk deze als volgt samen: * Onfeilbaarheid van de Bijbel * De maagdelijke geboorte (of goddelijkheid) van Jezus * De leer van het plaatsvervangend lijden van Jezus dankzij de genade van God en menselijk geloof * De lichamelijke opstanding van Jezus uit de dood * De wonderen (of daarvoor in de plaats, de wederkomst van Jezus Christus De term fundamentalist is waarschijnlijk afkomstig van twaalf anti-modernistische boekjes getiteld The Fundamentals [1], geschreven door conservatieve theologen tussen 1910 en 1913.

En deze site vind ik ook heel aardig:

http://www.monergism.com/thethreshold/a ... eform.html

Fundamentalism and its Similarities with Reformed Theology 1) The inspiration and verbal inerrancy of Scripture 2) The Deity of Christ and the virgin Birth 3) The substitutionary atonement 4) Justification by faith 5) The physical resurrection 6) The bodily return of Christ at the end of the age. 7) Christ performed miracles But over time the original reasons for uniting began to fall apart and the differences between the Reformed and other camps began to show. The following are significant differences that we can see today between modern Fundamentalists and those with a Reformed heritage: Fundamentalism (and its Differences with Reformed Theology) 1) The absence of historical perspective; 2) Ignores the Scriptures highly diverse literary genres; 3) The lack of appreciation of scholarship; aversion toward any secondary theological training; anti-intellectual; 4) The substitution of brief, skeletal, superficial creeds for the historic confessions; 5) The lack of concern with precise formulation of Christian doctrine; highly averse to theology; 6) Pietistic, perfectionist tendencies, often moralistic (i.e., major upon "issues" such as protesting Harry Potter movies; separating with Christians who are not KJV only);Guilt-Centered (Fundamentalism) Vs. Gospel Centered (Reformed) Sanctification 7) One-sided other-worldliness - reclusive: church separate from the culture - the holy huddle (i.e., a lack of effort to impact their communities & transform culture); 8) A penchant for futuristic chiliasm (or: dispensational pre-millennialism); 9) They embrace some form of Manicheanism (or Greek dualism); 10) Often demonize their opposition and are reactionary; 11) Envy modernist cultural/political hegemony and try to overturn the powers that be through political brute force rather than persuasion; Thus are often viewed by outsiders more like a political lobby than representatives of Christ; 12) Arminian tendency in theology (synergistic)

Op basis hiervan kun je veel evangelicals als fundamentalisten typeren.

@Ursa: die ervaring is ook zeer belangrijk. Geloven doe je óók met je gevoel. Echter, en daar heeft dhr. Visser volkomen gelijk in volgens mij, het moet niet zo zijn dat je wanhopig zoekt naar een bepaald gevoel alvorens je in God kunt geloven. Als je naar de Here zoekt, dan zal die 'ervaring' als bijprodukt verschijnen. Dus begin met naar de Here te zoeken, in de bijbel bijvoorbeeld.

@Klei: Als ik je eerste definitie van 'fundamentalisme' bekijk, wil ik dat best zijn :)

Mausie schreef: @Klei: Als ik je eerste definitie van 'fundamentalisme' bekijk, wil ik dat best zijn :)

Ik denk dat je, op basis van het tweede lijstje, liever gewoon 'Reformed' bent. De grap is eigenlijk dat je 'fundamentalist' bent als je de Bijbelse leer uitdraagt... Tijd voor een geuzennaam: Fundamentalistische Club van Gereformeerde Randfiguren, Oudsten, Neringdoenden, Ingewijden, Naasten, Gomaristen En Neocalvinisten. (FCGRONINGEN)

Hee, waar is de rest gebleven? Ik wilde net reageren...

Relativeren en de Bijbel... tja, elke uitleg is enigszins subjectief. Neem bijv. het dogma van de Drie-eenheid. Een menselijke constructie, maar met goede Bijbelse papieren. Toch beweren Jehova's op precies dezelfde Bijbel (min of meer) hele andere dingen. Wat is dan een betrouwbare ondergrond? Ik denk dat in het bijbelboek Romeinen de leer, de algemene Christelijke leer* goed wordt uitgelegd. Hoe dichter je daarbij zit, hoe Bijbelser je bent, hoe 'fundamentalistischer'. Kun je dan alsnog Paulus' woorden verschillend interpreteren? Ik denk wel dat er een mate van vrijheid is, als je maar niet conclusies gaat trekken die in strijd zijn met andere Bijbelgedeelten of de kern van het Evangelie.
Voorwaarde is dan wel dat je de Bijbel voor waar aanneemt, gezag toekent. Het helpt dan niet veel om dan te zeggen: 'Ja, maar ik ben het niet met Paulus eens.' Heeft Paulus dan evenveel gezag als de gem. theologische verhandeling?

• Ik noem het altijd graag: Algemeen Beleden Christendom (ABC)

Ik had even wat gedeleted omdat niemand reageerde. Excuses.

Wat ik betoogde was dat het begrip fundamentalisme volgens Anneke de Wolff in de nieuwste Radix (nr. 3 2005) te maken heeft met de gedreveneid om het koninkrijk der hemelen hier op aarde te vestigen. Fundamentalist ben je niet wanneer je een orthodoxe theologie aanhangt, maar wanneer je een theocratie op aarde wilt stichten.
Dit kan via activisme (op de barricaden of met geweld) of in isolement.

Door de nadruk op dit aspect te leggen, wordt het begrip ontdaan van zijn 'catch-all' karakter, en onderscheid je fundamentalisme van orthodoxie.

Toch vreemd. Het is Jezus Zelf Die meerdere keren zegt: 'Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld.'

Inderdaad. De strijdbaarheid van sommige gelovigen staat in schril contrast met de blijde boodschap van Jezus.

Klei, ik was het met je eens over dat stukje van 'theocratie stichten op aarde', maar nu pak je strijdbaarheid er weer bij als tegenhanger van de blijde boodschap van Christus, dat vind ik niet helemaal juist, maar daarover hebben we in een ander topic al uitgebreid gediscussieerd.

Ach. Stokpaardjes he? Kan het ook niet helpen. Moslims maken een onderscheid tussen de grote jihad (de strijd in jezelf) en de kleine jihad (oorlog tegen ongelovigen). De eerste strijd is het belangrijkst.

Helaas veruiterlijken godsdiensten vaak. Het lijkt veel vromer om aan de buitenkant heel strijdbaar over te komen, terwijl je het van binnen misschien helemaal niet bent. Ik heb mede daarom altijd een beetje moeite met veruiterlijkte strijdbaarheid. Je mag de medemenselijkheid nooit uit het oog verliezen.

Ik las in de ZoZ vandaag een zeer interessant artikel:

Stan, we krijgen storm

door Hilbrand Rozema

Stan van Houcke doet zoals zijn burgemeester doet: de boel bij mekaar houden. Hij is een Job Cohen van het geschreven woord. Een humanist met goede herinneringen aan de catechisatie. De schrijver en documentairemaker pleit - bijna een jaar na de moord op Theo van Gogh - voor wederzijds begrip tegen de klippen op. Om erger te voorkomen, in een overspannen land. Hij hoopt dat christenen zich scherper tegen de regering gaan afzetten. Strenge waarschuwingen van een melancholische optimist in zijn herfstdagen.

Stan van Houcke is 58, sinds 25 jaar partner van journaliste Heikelien Verrijn Stuart en vader van vier kinderen. Hij werkte voor de VPRO, de Humanistische Omroep en de Amsterdamse zender Salto.

Op een frisse herfstdag schuifelt hij, zo snel als zijn pacemaker het toelaat, de Koestraat uit, naar de Nieuwmarkt. Hij ziet er twintig jaar ouder uit dan achterop zijn reisboek Overal ziet men zichzelf. Op de kaft van dat boek zie je nog een vrolijk hoofd dat er zin in heeft. Nu, luttele jaren later, getuigt zijn markante, vermoeide kop eerder van een 'ter elfder ure bedwongen losbandigheid' (Godfried Bomans). Een hartaanval, een hernia en een longontsteking takelden hem af. ,,Ik heb ook een tinitus, dat is een permanente hoge pieptoon in mijn oor. Het bijbelboek Job spreekt me steeds meer aan. Ik leef in reservetijd. In een arm land was ik nu al dood geweest.''

De kwalen en het ziekenhuisbezoek brachten hem dichtbij stervenden en zieken. Nadenken deed hij altijd al. Maar nu werd het erger. Praat hij over de toestand in dit land en in de wereld, dan windt hij zich nog steeds gevaarlijk op.

Hij schuift aan bij hetzelfde tafeltje waar hij vorig jaar met Geert Mak en twee andere brainstormers het plan bedacht voor een woedend pamflet, dat Nederland een spiegel voor zou moeten houden. Aan dit tafeltje, hier aan de Nieuwmarkt is toen besloten dat Geert Mak dat pamflet zou gaan schrijven. Als publiekslieveling zou hij er de meeste publiciteit mee genereren. In die opzet slaagde het viertal volledig.

Waar bent u op dit moment mee bezig?

,,Ik schrijf een boek over Nederlands schoonheid en mysterie. De platte, lage horizon, met al dat licht, is uniek. Ons land bracht elke generatie een schilder van wereldfaam voort. Ik wil laten zien dat niet alles verklaarbaar is. Dat zelfs Nederland raadsels bevat. Kort en raadselachtig is ons leven, in een universum oneindig in ruimte en tijd, vol krachten zoveel groter dan wij. Het Hollandse licht is voor mij symbool daarvan. De hoge luchtvochtigheid en het vele oppervlaktewater zorgen voor een speciale breking van het licht, waardoor het van binnenuit lijkt te stralen. Dat zie je alleen in ons land.''

Waar komt uw gevoel voor religie vandaan? Opmerkelijk voor een seculiere humanist.

,,Gevoel voor het wonderbaarlijke heb ik altijd gehad. Ik heb nooit begrepen hoe mensen zo totaal overtuigd kunnen zijn van de cultuur waar ze zelf inzitten. Misschien omdat mijn moeder een Schotse was, mijn vader was een Zeeuw. Mijn ouders waren ouderwetse PvdA'ers. Later stemden ze op DS'70, van Willem Drees junior. In Ede stuurden ze me naar de catechisatie. Niet omdat ze geloofden; ze wilden wel dat ik mijn eigen land en cultuur zou kennen. Ik ben ze er diep dankbaar voor. In mijn boek ga ik terug naar dat kerkgebouw. Ik zie mezelf als het product van een christelijke cultuur. Het huis waar Paulus het licht weer in de ogen kreeg onderweg naar Damascus, de ruïnes van de oudste kerken, in Syrië, dat spreekt me geweldig aan.''

Wat staat u in de weg om u nog dieper te laten aanspreken?

,,Ik denk dat ik diep in mijn hart in God geloof. Hij is gezichts- en sprakeloos, spreekt Hebreeuws en Arabisch, en alle talen. Het allerbelangrijkste is dat ik weet dat ik niks weet. Wij mensen denken het centrum van het heelal te zijn. Maar wat weten we? Niks! Menselijke hovaardij! IJdelheid! Wat doe je met je korte leven op aarde? Daar gaat het om.

Ik heb tijdens reportages in Irak kinderen zien sterven. Na de eerste Golfoorlog kwam verarmd uranium vrij uit de geallieerde bommen in de woestijn. Kinderen kregen daar allerlei soorten kanker van. Alle Iraakse zuiveringsinstallaties, bruggen en elektriciteitscentrales zijn daar kapotgegooid, de hele infrastructuur. Waarom deden we dat? Hoe kun je je nog een christen voelen als je mensen laat lijden? Christus is de eerste historische figuur die de liefde introduceerde als de basis voor alles. Hoe kun je dan systemen steunen die mens en natuur vernietigen? Dat krijg je alleen voor elkaar als je je achter God verschuilt en je eigen verantwoordelijkheid wegdoet.''

Mens en motief

U maakt zich soms verschrikkelijk kwaad op enkele rechts geörienteerde opiniemakers die volgens u onzindelijk en gevaarlijk redeneren. Waarom?

,,Men valt religie als zodanig aan als ultieme bron van alle kwaad. Maar Mohammed B.'s moord op Theo van Gogh heeft net zoveel te maken met geloof als Volkert van der G.'s moord op Pim Fortuyn te maken heeft met ongeloof. Kijk dieper. Kijk naar de rancune die hij opbouwde door krenking en vernederingen, als lid van een randgroep die klemzit tussen twee culturen. Leon de Winter sprak in Het Parool letterlijk van 'de blindheid van het kwaad, iets anders kun je er niet over zeggen'.''

Daar zit toch wat in?

,,Nee. Alleen de duivel zelf heeft geen motief nodig, want hij is nu eenmaal het Kwaad zelf. Hij kan niet anders. Maar mensen hebben altijd een motief. Er ontstaat iets doodgriezeligs wanneer je mensen hun motieven ontzegt. Dan maak je ze tot een duivel en de duivel mag je op alle manieren bestrijden. Bovendien, religie is gebaseerd op een openbaring. Daarover kun je niets zinnigs zeggen. Je gelooft of gelooft niet. In dat opzicht is een religie niet te bestrijden. Kijk daarom naar de sociale en politieke oorzaken die het geweld scheppen. Daar kun je wel iets mee doen.

Ik hoorde van een bevriend Kamerlid dat Ayaan Hirsi Ali bepaalde moslimvrouwen primitief vond. Dat kán niet! Een politicus die de hele gemeenschap dient te vertegenwoordigen, kan niet één groep stigmatiseren. Het suggereert een quick fix, een maakbaarheidsdenken waar ik koud van word. Alsof alle problemen oplossen als de islam uit Nederland verdwijnt. Eerlijk gezegd bewonder ik de devotie van de islamieten. Hun vermogen om nederig te kunnen zijn, de warmte die hun cultuur uitstraalt. Ik heb dat zelf ervaren tijdens mijn reizen naar de Arabische wereld. De christelijke cultuur zou zich daaraan kunnen spiegelen. We hebben weer het besef nodig van devotie. Het volstrekt ontbreken van een tragisch levensgevoel voel ik als een ernstig gemis. En dat is dus een groot verschil met Cliteur, Hirsi Ali, Ellian, Ephimenco en anderen. Grote dwazen. Dat zijn ze. Ik noem ze echt dwaas, in de letterlijke zin van het woord.''

U bent bang dat allochtonen de zondebok worden vanwege dingen waar ze part noch deel aan hebben. Overdrijft u niet?

,,Nederland heeft iets laten liggen, namelijk het cruciale belang van inleven en begrijpen. Het woord allochtoon spreekt boekdelen, alsof mensen die hier geboren zijn, hier toch niet horen. Maar goed, de 'allochtoon' is bij ons lang onzichtbaar geweest. Gastarbeiders knapten decennia onzichtbaar het vuilste en zwaarste werk op; hun gezondheid ging naar de Filistijnen. Nu staan hun kinderen voor onze neus, op de arbeidsmarkt, en zij zijn wel zichtbaar. Zij zijn jouw concurrent en brengen hun eigen levensverhaal mee. Verhalen van krenking en marginalisering. Vergis je niet: het is ontzettend zwaar om levenslang bij de verliezende partij te horen; om zeker te weten dat jouw kansen om het te gaan maken minder zijn; dat jouw diploma minder waard is dan dat van je blonde medestudent; dat de mooie beloften van maakbaarheid en gelijkheid, vruchten van Verlichting en vooruitgang, jou worden onthouden; dat mensen op je neerkijken in woorden, blikken en gebaren én dat 1,6 miljoen van jouw medelandgenoten drie jaar geleden op Fortuyn stemden. Hoe sterk moet je dan wel niet in je schoenen staan? Dit alles drukt zwaar op jonge persoonlijkheden.''

Maar het zal toch overal wel zo zijn, min of meer, dat minderheidsgroepen die oorspronkelijk van buiten kwamen, wat harder moeten knokken om in een land iets te bereiken?

,,Ja, maar in geen enkel ander land ter wereld noemt men de tweede generatie van een oorspronkelijk van buiten komende minderheid allochtoon. Volgens het woordenboek betekent dat 'van elders aangevoerd, van buiten naar binnen gebracht'. Maar kom je van buíten als je hier geboren bent en hier al dertig jaar woont? Zelfs NRC Handelsblad noemt ze allochtoon, en noemt Mohammed B. Marokkaan. Ze worden tot zondebok gemaakt. Als een van de groep iets heeft misdaan wordt de hele groep aangesproken; dat is overigens een kenmerk van racisme.

In The Birds, een film van Alfred Hitchcock, vallen gewone vogels de inwoners van een dorpje aan. Maar men ontkent dat de vogels dit doen. Tot het niet meer te negeren is en dan krijgt de buitenstaander, in dit geval een vrouw, de schuld voor het geweld van de vogels. In een cruciale scène zegt een van de dorpsbewoonsters tegen de vrouw die uit de stad komt: 'Waarom doen ze dit? Ze zeggen dat alles begon toen u hier kwam. Wie bent u? Wat bent u? Waar komt u vandaan?' Ze kijkt de hoofdrolspeelster, de buitenstaander, de vreemdeling, de allochtoon, met hysterische ogen aan; geeft haar de schuld voor de verstoorde rust, voor de ramp die zich voltrekt. Ze krijst: 'Ik geloof dat u de oorzaak van alles bent. Ik geloof dat u slecht bent! Slecht!!'

De verlammende angst voor het onbekende heeft geleid tot de priemende vinger, tot het benoemen en aanwijzen van het vleesgeworden Kwaad. De duivel kan alleen de buitenstaander zijn over wie niets bekend is. Men hoeft ook niets van hem of haar af te weten - want de buitenstaander vertegenwoordigt per definitie het onbekende, en daardoor bedreigende, ongemotiveerde Kwaad. Dat is precies hetzelfde psychologische mechanisme dat we nu in Nederland zien. De zogeheten allochtonen krijgen de schuld, voor de angsten die wij zelf hebben gecreëerd. Dat gebeurt meestal onbewust maar wordt soms door populisten politiek misbruikt. Ook door christelijke partijen, helaas. Zeventig jaar geleden kregen de Joden de schuld. Nu is een ander semitisch volk de zondebok. Dat is opvallend.''

Uiteraard zijn moslims of nieuwkomers in brede zin niet schuldig aan wereldwijde problemen. Maar hoe zit het dan wel, volgens u?

,,De schuldigen zijn wij, wijzelf. We moeten in ons eigen hart kijken. In mijn kindertijd in Ede had je geen ijskast, koelkast, televisie of auto's. Het overstelpende materialisme van de afgelopen vijftig jaar maakte ons allesbehalve gelukkig. We hebben alles, maar voelen ons onveiliger, bekocht, permanent overprikkeld, ontevreden, door de reclamestroom. Er gaapt een leegte in Nederland en het westen. Een grote, metafysische leegte.''

Doet iets!

U klinkt nu bijna als een onheilsprofeet. Wat vindt u van christenen in Nederland?

,,Het kenmerk van een totalitaire samenleving is, dat je gedwongen moet meedoen. Ik hoop dat christenen nog meer dan ze al doen, tegen de totalitaire tendens protesteren. Het voorstel van de VVD over twaalfuursopvang van kinderen dwingt de mensen tot meedoen in een systeem van permanente economische activiteit en groei. Dat leidt ons naar een van de natuur vervreemde wereld, waarvan je weet het niet vervult, niets bevredigt! Ik geloof zelf wel in een god, maar niet in het christendom als leer. En toch heb ik hoop. Ik veins die hoop, net als de schrijver Frans Kellendonk dat deed: oprecht veinzen, zo noemde hij dat zelf in zijn essay 'Idolen': 'We doen net of we weten waar we het over hebben, en ondertussen vergeten we geen moment dat we maar doen alsof.'

Kunnen de Nederlandse christenen zich niet meer uitspreken tegen die tredmolens van neoliberale systeemdwang? Jullie geloven immers toch zo sterk in het rentmeesterschap? Wel, de schepping wordt bedreigd. De maatregelen voor natuurbehoud zijn cosmetisch. Ze helpen niet, zullen de instorting niet keren. Doe iets! Christus heeft de geldwisselaars uit de tempel gegooid. Ik vind: als je echt iets gelooft en het jouw toevertrouwde erfgoed wordt vernield, moet je iets doen.''

Uw levensvisie is eigenlijk grondig pessimistisch. Komt het nog goed?

,,Nee, ik ben een melancholische optimist. Het neoliberalisme gelooft dat iedereen kan winnen, en dat welvaart van boven naar beneden druppelt. Onzin. Er kan maar eentje winnen. Ongeremd kapitalisme is een permanente oorlog met mens en natuur en wijzelf zullen, met de natuur, daaraan ten onder gaan. Vier jaar geleden zei Bob Watson, voorzitter van de klimaatconferentie van de VN tegen me: Stan, we krijgen storm. Giant storms, waartegen niemand zich nog kan verzekeren.

Anderzijds: de mens is niet zo dom als wel eens wordt gedacht. Toen niemand achter het IJzeren Gordijn nog in het communisme geloofde, kon dat systeem alleen nog maar verkruimelen. Zo zie ik nu toch ook dat steeds minder mensen nog in het rauwe kapitalisme geloven.''

Als iemand zegt: het zal wel, maar het is een ver-van-mijn-bed-show en ik kan er toch ook niets aan doen, wat zegt u dan?

,,Hebben die mensen geen kinderen, of geen gevoel? Ik wil lezers blijven confronteren met immorele consequenties van een systeem. Ik wil waarschuwen. Voor het risico van schuldigen aanwijzen, bijvoorbeeld de gastarbeiders en hun kinderen - wanneer wijzelf de schuldigen zijn. Ons economisch systeem vernietigt de bronnen en bestaansgronden van mensen. Vervolgens weigeren we die mensen de toegang tot Europa.''

,,In het vliegtuig naar Mauretanië zat ik naast een visser uit Katwijk. Die ging vanaf Nouakchott, de hoofdstad, met een bootje naar een van die grote vistrawlers voor de kust. Deze schepen met hun enorme koelruimen stofzuigen de zee leeg. Het zijn volcontinubedrijven, drijvende visfabrieken. Later sprak ik met de lokale vissers in hun boomstamkano's. Die wisten van niks. Die vroegen aan míj of ik misschien wist, waarom hun vissen steeds kleiner werden, en ze steeds minder vingen. Daar heb je onze schuld.''

Bron: www.nd.nl

---

Wat vinden jullie er van? Ik moet zeggen, ik ben het aardig met de beste man eens. We zouden eerst aan introspectie moeten doen, voor we gaan schreeuwen.
Eigenlijk ben ik heel strijdbaar. Ik ben niet per se voor een theocratie oid, je regering krijg je ook van God. En dan hebben we het hier in NL best goed. Maar eigenlijk ben je als Westerling vreselijk hypocriet bezig, constant. Je hele maatschappij profiteert ten koste van de rest van de wereld. Laten we strijden voor echte tolerantie. Voor een beter leefmilieu. Maar vooral vanuit eigen principes, en daarnaar te leven.

Zijn wij niet zelf allochtonen? Vreemdelingen en bijwoners? In de wereld, maar niet van?