Oproep van Reformanda, hoe serieus worden ze genomen?

Hmm, inmiddels is deze discussie een beetje omgebogen naar een discussie over West. Had van mij wel even een andere discussie mogen worden, maar goed, is nu een beetje laat. Ik wil nog wel even zeggen dat ik veel kritiek op West inmiddels wat overdreven. Misschien als je de gemeente alleen kent van het kerkblad, maar als je een beetje je best doet ook wat mensen buiten de GSV te leren kennen is er best een leuke sfeer. Er zijn best initiatieven om mee gemeenteactiviteiten, maar het is gewoon moeilijk daar mensen voor te vinden. Ik vind het ook niet eerlijk om alles op de Kerkenraad af te schuiven. Die hebben het al druk zat. Overigens is Menna ter Hoor van de activiteitencommissie heel hard op zoek naar mensen die het van haar over willen nemen, omdat ze zelf met gezondheidsklachten zit. Ze wil hier dolgraag studenten voor hebben, dus wil je iets doen in de gemeente, dan kun je met haar contact opnemen. Tot nu toe hebben oproepen in het kerkblad in ieder geval niks geholpen, dus dan kun je ook afvragen aan wie het allemaal ligt...

Dan nog over de oproep tot reformatie. Ik heb inmiddels ook een brief geschreven (ik zit inmiddels op 5 kantjes, maar heb dan ook de brochure gelezen). In eerste instantie was het mijn bedoeling een brief naar de kerkenraad te schrijven om ze op te roepen alstjeblieft niet in deze oproep mee te gaan plus een copie en begeleidende brief naar de beide heren. Ik moet alleen e.e.a. nog wel aanpassen omdat het hier en daar nog wat erg emotioneel is.
Het lijkt me trouwens beter om in het vervolg over het LWVKO te spreken en niet over Reformanda. Niet omdat bij Reformanda altijd prettiger wordt gediscussieerd, maar omdat de oproep van het LWVKO is (de harde kern van Reformanda). Niet iedereen van Reformanda is het namelijk met de actie eens, en ik vind het wat jammer iedereen over één kan te scheren.
In ieder geval ben ik diep geschokt door het diepe wantrouwen die er tegenover medekerkleden heerst, de ontzettend harde woorden die ze uit durven te spreken en de totale onwil om zich in argumenten en beweegredenen van tegenstanders te verdiepen. Ik denk in ieder geval dat als een kerkenraad (waar dan ook) in deze oproep meegaat, ze een oordeel uitspreekt over medegelovigen die ze absoluut niet uit mag spreken.

Carloz schreef:

arne bos schreef: Solie,

wie bedoel je?

Carloz, het moet Spoelie zijn in plaats van Sollie. Foutje bedankt.

Dit topic is specifiek gericht op inhoudelijkheden m.b.t. Reformanda.
Voor Groningen-West is een aparte topic hier: http://www.gsvnet.nl/portal/viewtopic.php?t=103

In de Reformatie las ik gisteren een interessant artikel over Romeinen 14 en 15. Het ging over het elkaar aanvaarden in Christus en over sterken en zwakken in het geloof. Sterken moeten dingen nalaten ter wille van de zwakken, men moet geen aanstoot geven enzo u kent het wel. Mijn probleem is dat dit allemaal wel mooi een aardig is, maar volgens mij schiet je hier geen steek mee op. Hoe kan men dan bijvoorbeeld liturgische vernieuwingen doorvoeren als anderen zich beroepen op zulke teksten? Is er een grens aan de verdraagzaamheid?

HaJee schreef: In de Reformatie las ik gisteren een interessant artikel over Romeinen 14 en 15. Het ging over het elkaar aanvaarden in Christus en over sterken en zwakken in het geloof. Sterken moeten dingen nalaten ter wille van de zwakken, men moet geen aanstoot geven enzo u kent het wel. Mijn probleem is dat dit allemaal wel mooi een aardig is, maar volgens mij schiet je hier geen steek mee op. Hoe kan men dan bijvoorbeeld liturgische vernieuwingen doorvoeren als anderen zich beroepen op zulke teksten? Is er een grens aan de verdraagzaamheid?

Nou je zou de posities es om kunnen draaien. Ik ben zwak, want ik kan niet zonder liedboekliederen. En zij moeten maar eens sterk zijn om daar rekening mee te houden. Ik vraag me af of we niet in een positie gaan bevinden waarin mensen die sterk waren, ook slapper worden, puur omdat bij gelijk blijven van vormen de geloofsinvulling steeds meer in het gedrang komt. Kortom als het gelijk blijft word het steeds moeilijker een levend geloof te combineren met de huidige invulling.

Ja LTW dat is dus een beetje wat ik bedoel: wie is sterk en wie is zwak? Volgens mij maakt het niet veel uit hoe je gaat redeneren: iedereen wil dat er rekening met hem wordt gehouden, wand ieders mening doet er toe. Het lijkt mij dat de kerkenraad op een gegeven moment een beslissing moet nemen, maar je stuit altijd iemand tegen de borst. Waar ligt de grens? Wanneer moeten kerkleden zich maar neerliggen bij het besluit van de kerkenraad?

Een punt in de gesprekken tijdens het kluftkoffiedrinken:

(De mening van een oudere vrouw uit de gemeente)

Het is niet goed, dat de synode zoveel ruimte heeft gegeven m.b.t. het invullen van de erediensten. Als ze dit niet gedaan hadden was er nooit zo veel ruzie en conflict geweest als nu. De een wil het zus, de ander zo.
Ergens anders is het nog weer mooier. Men is nooit te vreden.

Je zou gewoon weer terug moeten, naar een situatie van tien jaar geleden, waarbij er niet zo veel verschillen zijn en alles gelijk is.
Dan is er ook geen onvrede over dat je bij de ene kerk meer ruimte hebt als bij de andere kerk.

(eigenlijk is dit ook de stellingname van de reformanda, als ik dit goed samengevat heb op dit punt)

Waarom heeft de synode ons die vrijheid gegeven?
Wat waren destijds de argumenten om deze ruimte te geven?

Op grond van welke ontwikkelingen kreeg men het idee, dat de vrijgemaakte kerk veel te saai was en kreeg men de behoefte aan wat meer liederen en wat meer sfeer in de dienst door wat andere instrumenten en dergelijke?

Daar zou ik nu graag eens een antwoord op willen hebben.

Volgens mij is dit niet ingegeven door saaiheid, maar door het erkennen van het feit dat er nu eenmaal regionale verschillen bestaan tussen de Gereformeerde kerken in den lande. Een kerk als Rouveen is nu eenmaal anders dan een kerk als Groningen-Oost om maar een voorbeeld te noemen. Krampachtig vasthouden aan het gelijkheidsbeginsel (overal precies dezelfde vorm) is het miskennen van regionale verschillen die ook in de gemeentes doorwerken en verschil in samenstelling van gemeentes. Ik weet niet of dit het argument is van de synode om te komen meer mogelijkheden voor de invulling van de kerkdienst, maar ik denk dat dit wel een argument kan zijn voor het 'laten vieren van de teugels van de gereformeerde stijl' zoals je de synodebesluiten zou kunnen uitleggen.
Ik denk niet dat je de toegenomen vrijheid kunt zien als een oorzaak van ruzie en conflict.

Diehard schreef: Volgens mij is dit niet ingegeven door saaiheid, maar door het erkennen van het feit dat er nu eenmaal regionale verschillen bestaan tussen de Gereformeerde kerken in den lande. Een kerk als Rouveen is nu eenmaal anders dan een kerk als Groningen-Oost om maar een voorbeeld te noemen.

Je hebt gelijk dat de samenstelling van een gemeente kan verschillen.
Maar volgens mij is dit maar ten dele de oorzaak. In de gevallen dat er duidelijk een meerderheid is van een bepaalde groep in een gemeente, bepaalt dit vaak wel de kleur van de betreffende gemeente. Hierdoor krijg je dus lokale en regionale verschillen.

Waarom is er pas de laatste jaren sprake van conflicten in verschillende plaatselijke kerken. De afgelopen twee jaar heb ik verschillende keren meegemaakt dat er op de kerkenraad een brief binnenkwam van een gemeente die de predikant beroepbaar stelde vanwege een conflict.
Of te wel:dominees die op non-actief gesteld worden.

In de twee decenia ervoor waren er aanzienlijk minder van dit soort situaties. Dit is in cijfers te onderbouwen en heeft volgens mij vooral met de koers van de kerk te maken of met het niet kunnen samenwerken als gevolg van personen die elkaar niet liggen. Meestal beide, want als je het niet met elkaar eens bent valt er niet samen te werken. De verhoudingen raken hierdoor verstoord.

Hoe veel conflicten zijn er niet geweest rondom het liedboek? (voorbeeld)
Als de synode dit van te voren had geweten, was er men er nooit aan begonnen denk ik.

Kort gezegd: Er zijn verschillende zaken die in omliggende gemeentes beter zijn geregeld waardoor er discussie ontstaat in een gemeente over de koers. Gevolg: een discussie over de koers. (de gedachte:bij de buren is het gras altijd groener, dus moet de boel bij ons op de schop)

Als je dus in deze redenering verder gaat, kom je eigenlijk tot de conclusie dat het betreffende gemeentelid wat ik sprak op de kluft-avond gelijk heeft met haar stelling dat de synode de plaatselijke kerk te veel ruimte heeft gegeven.

Echter de vraag waarom de synode dit gedaan heeft is hiermee, volgens mij nog niet beantwoord.

arne bos schreef: Echter de vraag waarom de synode dit gedaan heeft is hiermee, volgens mij nog niet beantwoord.

De laatste jaren is er meer begrip gekomen voor andere christenen.
Of beter gezegd, veel vrijgemaakten hebben de ware-kerk gedachte, die men vroeger had niet meer.

Men is tot de ontdekking gekomen dat men God in andere kerken ook kan dienen, waarbij soms gebruik gemaakt wordt van opwekkingsliederen en een drumbandje in de eredienst. Vooral in evangelische kringen zie je dit veel.

Er zijn tientallen jongeren geweest, die zich lieten overdopen om zich aan te kunnen sluiten bij een evangelische of baptisten gemeente.

De laatste jaren is dit volgens mij minder sterk het geval. Mogelijk omdat er nu binnen de vrijgemaakte kerk een bezinning gaande is over de liturgie van de eredienst.

Moet even snel reageren, maar volgens mij is er veel veranderd omdat daar behoefte aan was. Alles bij het oude laten had dus alleen maar onvrede opgeleverd. Misschien wat meer van één kant dan nu. Het had in ieder geval niet het resultaat gehad dat de lieve vrede bewaard werd, ben ik bang. Hoogstens misschien dat het aantal onttrekkingen uit frustratie omhoog zou zijn gegaan en een groepje gelijkgezinden overbleef.

arne bos schreef: Een punt in de gesprekken tijdens het kluftkoffiedrinken: (De mening van een oudere vrouw uit de gemeente) Het is niet goed, dat de synode zoveel ruimte heeft gegeven m.b.t. het invullen van de erediensten. Als ze dit niet gedaan hadden was er nooit zo veel ruzie en conflict geweest als nu. De een wil het zus, de ander zo. Ergens anders is het nog weer mooier. Men is nooit te vreden.

Met het laatste zinnetje kan ik het wel eens zijn; men is inderdaad nooit tevreden. Dat zul je ook nooit krijgen, en dat hoeft ook niet. Ik kan niet beoordelen hoe de situatie er uit zou zien als de synode minder ruimte had gegeven. Wel hoop ik dat de synode indertijd geen besluiten heeft genomen omdat het bij de ander mooier lijkt, en we dat bij ons ook maar op die manier moeten doen. Een aantal besluiten (o.a. liederen liedboek), is omdat de synode hiertegen geen principiële bezwaren heeft. Als je ergens niet principieel op tegen bent, en voor zoiets is binnen je eigen gemeente (om goede redenen) wel veel behoefte, dan is er weinig reden om zoiets tegen te houden.
Overigens zou ik ook tegen deze mevrouw willen zeggen dat ik niet denk dat het de schuld van de synode is dat er veel ruzie in de kerk is, maar dat dat eerder de schuld is van de kerk zelf, en het bestuur daarvan. Volgens mij is de taak van de synode puur het stellen van kaders waarbinnen je moet blijven, en oordelen over moeilijke kwesties; en niet zorgen dat het in lokale gemeenten goed gaat.

Veel ruzies ontstaan door eigenwijsheid, en het niet met elkaar in gesprek gaan als gemeente (onbegrip).
Volgens mij ben je op een gegeven moment te eigenwijs als je in de kerk een enorm probleem maakt van liederen uit het liedboek, terwijl die door de synode, én door de kerkenraad zijn goedgekeurd. Je moet wel een héél erg goede reden hebben om hier dan nog een groot punt van te maken.
Het tweede is het niet in gesprek gaan met elkaar als gemeente.
Ik denk dat door diverse oorzaken, mensen in de gemeente, zich minder inzetten voor de zaak.
Een aantal oorzaken die ik in de gauwigheid kan bedenken is:
Een grotere nadruk die de laatste jaren ligt op carrière maken. In heel veel gezinnen werken beide ouders fulltime, waardoor er ook automatisch minder tijd is voor kerkenwerk. De opvoeding die de laatste jaren sterk is veranderd. Vroeger ging je gewoon naar cathechisatie en vereniging, en leerde je allerlei waarheden / zekerheden, waarover je niet mocht discussiëren.Schoolkeuze: ik merk i.i.g. in Assen, dat er ook steeds meer mensen ervoor kiezen om kinderen niet naar een Gereformeerde middelbare school te sturen, maar naar een Christelijke; die de naam wel draagt, maar waarbij je verder nauwelijks iets merkt van deze identiteit. Op sommige van die scholen wordt er niet eens iets van gezegd als iemand vloekt. Er zijn denk ik nog wel meer oorzaken en verschuivingen aan te wijzen.
De genoemde punten liggen nogal gevoelig; want, om een vb te noemen: waarom iemand naar een Geref. school in Groningen sturen, terwijl er een Chr. in Assen staat? (als je in Assen woont)?
Andere: Je mag toch je talenten gebruiken, en beide als ouders aan het werk gaan? De afweging tussen enerzijds willen werken als man en vrouw, en anderzijds actief te blijven in de kerk, is vrij lastig.

Arne Bos schreef: Je zou gewoon weer terug moeten, naar een situatie van tien jaar geleden, waarbij er niet zo veel verschillen zijn en alles gelijk is. Dan is er ook geen onvrede over dat je bij de ene kerk meer ruimte hebt als bij de andere kerk. Waarom heeft de synode ons die vrijheid gegeven? Wat waren destijds de argumenten om deze ruimte te geven? Op grond van welke ontwikkelingen kreeg men het idee, dat de vrijgemaakte kerk veel te saai was en kreeg men de behoefte aan wat meer liederen en wat meer sfeer in de dienst door wat andere instrumenten en dergelijke? Daar zou ik nu graag eens een antwoord op willen hebben.

Ik heb in het bovenstaande aangegeven waarom je niet zomaar even 10 jaar terug kan. Ook heb ik aangegeven waarom de synode ons meer vrijheid heeft gegeven. In de 3 genoemde punten, heb ik geprobeerd wat verschuivingen aan te geven, waardoor het komt dat je als kerk een probleem hebt gekregen.
Wat ik zelf het belangrijkst vind om te onderkennen, is dat de problematiek van de Gereformeerd Vrijgemaakte kerk, met name te verklaren is uit het bestuur van de kerk (kerkenraad) en de gemeenteleden van die kerk. Je kunt de schuld niet (zomaar) in de schoenen van de synode schuiven.

Carloz schreef: Wel hoop ik dat de synode indertijd geen besluiten heeft genomen omdat het bij de ander mooier lijkt, en we dat bij ons ook maar op die manier moeten doen.

Hoe komt een dergelijke behoeft tot stand? Sinds de vrijmaking hebben we weinig te maken gehad met nieuwe initiatieven op het gebied van het kerkgezang.

De laatste tien jaar is er steeds meer contact gekomen tussen leden van verschillende kerken.
Bijvoorbeeld tijdens het werken in de Happietaria kwamen vrijgemaakte jongeren in contact met andere christenen die het zelfde geloven, maar ondanks dit lid zijn van een andere kerk.
In die andere kerk gaat het soms heel wat vrolijker en enthousiaster toe, als in de vrijgemaakte kerk. Mensen keerden om die reden teleurgesteld de kerk de rug toe, om zich aan te sluiten bij een evangelische gemeente.

Volgens mij is dit de reden, dat er in verschillende plaatselijke gemeenten meer gekoerst wordt naar een evangelische inslag.

Ter info:
Vandaag ook een advertentie in het ND over "95 stellingen" namens een aantal bezorgde "jongeren" (staat niet bij hoe jong).
In de advertentie zelf staat geen directe verwijzing naar de Reformanda-oproep maar die is er natuurlijk wel degelijk.
Link: www.95stellingen.nl

[Off-topic]
Waarom is bij mij de lay-out in deze discussie (specifiek de 5e pagina) vernaggeld?
[/Off-topic]

er kwamen wel erg veel namen overeen tussen 'wie' bij 95 stellingen en de ondertekenaars van de reformanda, iig veel achternamen.
Vond het af en toe best schokkend. Vond ik die 95 stellingen soms wat hard (en ongedeeld). Maar uitspraken als:

de meeste kerkgrenzen zijn juist door de Heilige Geest getrokken.

Het Nederlands Dagblad geeft sinds de jaren '80 van de vorige eeuw expliciet geen leiding meer aan de lezers.

Kerkeraden en ouders hebben niet het recht kinderen te onttrekken aan de gemeente van de Here Jezus, als die samenkomt om het Evangelie te horen en daarop dankbaar te reageren. (over kindernevendiensten)

Laat ik eens proberen aan te sluiten op de discussie.
Ik kwam de volgende stelling tegen:

13. De Geest geeft niet allereerst extase, maar allereerst realiteitsbesef.

Ik ben het met deze stelling eens. Het geeft alleen wel een bepaald afzetten aan. Zo van, je mag bijna oppassen als je in extase raakt. Angst?
Maar waarom? Levend geloof vraagt om levende vormen. Hoe kun je uberhaubt geloven als je er niet verbonden voelt met de uitting ervan Je kunt wel stellen dat het ruiken aan alternatieve vormen mensen tot andere gemeentekeuze heeft geleid. Maar laten we wel wezen, als mensen zich echt thuis zouden voelen zouden ze daar niet eens op komen. Ik denk dat de 'evangelischen' gewezen heeft op zaken, waar we voor een deel gewoon niet om heen kunnen. Wij volgen evangelischen niet na, maar veeleer volgen wij de tijd na(positief als in geloof op juiste manier invulling blijven geven in veranderende tijden) . Waarbij we natuurlijk wel het 1 en ander hebben afgekeken. Ik ben blij met 'evangelischen', omdat dit ons confronteerd met wie wij zijn.

Ik was laatst bij 'godfashion', daar werd op een gegeven moment ten aanzien van de kritiek erop gezegd: 'buiten raast de trein verder'. Ook op het paco kwam naar voren dat we in deze tijd kansen krijgen, en het zou toch bijzonder treurig zijn als de kerk (hier: vrijgemaakte) die kans zou missen, waarbij de laatste gelovige het licht mag uit doen.
Een verhaal om dit eens te verduidelijken wat ik eens gehoord/gelezen heb. Er was eens een briljante dokter. Hij kon opereren als de beste. In één geval moest hij een heel moeilijke operatie uitvoeren. Hij was uren en uren bezig. Snijden hier, afzuigen hier etc. Aan het einde van de operatie ziet hij hoe de verpleegsters hem geshockt aan kijken. Wat blijkt, de patient was al een half uur geleden overleden.

Laat ik nog even ingaan op de suggestie van minder keuzevrijheid over de invulling van kerkdienst. Ik denk dat dit niet werkt:

• kloof tussen kerkdiensten en invulling andere activiteiten kerk
• vervreemding, hierdoor kan de kerkdienst niet echt meer aanspreken.
• gezien de grote bijdrage predikanten, zal er nog steeds grote verschillen zijn
  De keuzevrijheid is denk ik een gevolg van kerkelijke ontwikkelingen waar de synode niet omheen kon, er zijn nu eenmaal meer verschillen(of in ieder gevallen verschillen die om consequenties voor de kerkdiensten vragen).

zo dat was het weer ff

Ongelooflijk, vooral toen ik de stelling van de dag zag:

Er staat weliswaar in de wet van de HERE: "zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen, maar de zevende dag is de sabbat van de HERE, uw God; dan zult gij géén werk doen". Maar volgens de Synode van Zuidhorn mag je ook gewoon wèl werk doen op de rustdag

We zullen de ambulancediensten maar niet laten rijden op zondag.....

Omdat ik bij de reformanda altijd een beeld had van oude mannen in zwarte pakken, heb ik met interesse de toelichting bij de 95 stellingen gelezen. Blijkbaar kun je ook bij die club horen als je zo oud bent als wij.
Maar ik voelde me wel heel erg in het harnas gejaagd door hun argumenten gepaard te laten gaan met zinsneden als:
“Gebruiken we die middelen ten volle of schuiven we ze aan de kant omdat we wijzer willen zijn dan God.” (toelichting bij stelling B5)
“Dan worden de middelen aan de kant geschoven die de Heilige Geest gebruiken wil. En dan negeren we het gezag van Christus die Zelf de verkondiging van het Evangelie centraal heeft willen stellen…” (C1)
“Staat Zijn Woord nu echt centraal in de eredienst of gaat het erom dat wij lekker veel en ‘breed’ kunnen zingen?” (D2)
“Als de Here Jezus de gemeente samenroept, welke ouder(ling) durft dan een groep daarvan uit te sluiten?” (E1)
“Dan keert de wet zich tegen ons en dan worden wij veroordeeld.” (F1)

Schijnbare tegenstellingen worden zo uitgebuit dat het wel duidelijk moet zijn dat deze neo-lutherianen (of retro-lutherianen) gelijk hebben. Om kriebels van te krijgen, zo zwart-wit het is gesteld.

En niet alleen door zelf de naam van God toe te voegen in zinsneden, ook de volledig misplaatste bijbelteksten die gebruikt worden, zouden het geheel een christelijk geheel moeten geven, maar doen mij de haren rijzen. Openbaringen 22:19 (“indien iemand afneemt van de woorden van het boek dezer profetie, God zal zijn deel afnemen van het geboomte des levens van de heilige stad, welke in dit boek beschreven zijn.” ) over de profetie van Johannes wordt zonder toelichting doorgetrokken naar de hele bijbel. (F5)

Ook de vele citaten van de geloofsbelijdenis en de catechismus en het gezag dat aan Prof. K. Schilder en zelfs het avondmaalsformulier worden toegedicht maken mij cynisch.

En innerlijk tegenstrijdigheid is er ook nog eens. Bijv. A4: “Als de Bijbel voor ons op bepaalde plaatsen onduidelijk is, dan ligt dat niet aan de Bijbel, maar enerzijds aan onze zondige aard en anderzijds aan de beperktheid van ons verstand.” Hoe durven ze nog zo stellig met deze stellingen te komen. Of kennen de ondertekenaars niet deze zondige aard of hebben zij geen beperktheid van verstand.
Of de toelichting bij F2; ze vinden het opmerkelijk dat er in andere argumentaties nu ineens wel waarde wordt gehecht aan een argument uit het verleden, maar zelf draaien ze het zelf hier net om.

Een laatste opmerking over de toelichting: juist waar de toelichting ontbreekt wordt er te veel gesuggereerd. J1, de afsluitende, niet toegelichte stelling bijv.: “Levende vissen zwemmen tegen de stroom in, dode vissen drijven met de stroom mee.”

Of dan nog een echt laatste opmerking: H1 geeft kritiek op het ND zoals het nu een podium is voor verschillende smaken christelijkheden. Frappant dat toch in deze krant een advertentie wordt geplaatst.

Zijn mensen die met een degelijke stelligheid hun waarheid als Gods woord verkondigen een uitzondering, of is de groep verontrusten zo groot dat we serieus na moeten denken over een antwoord op de dingen die ze aan de orde stellen.

Ik heb een hoop gelezen over de standpunten van de reformanda. Onderanderen de brochure (www.aanvulling.nl).
Met hun deel ik een hoop zorgen. Echter op zaken als het liedboek en de prediking ben ik het niet met ze eens.

Nu ik die oproep van de reformada-jeugd lees wordt me de stelligheid van hen eens te meer duidelijk.

In reacties op het forum proef ik, dat de bereidheid om te schikken hoofdzakelijk van een kant komt. Ik hoop dat ik dit niet juist heb.

Ook ik heb de stellingen gelezen, mijn eerste reactie was deze:
Als er mensen zijn die het aangenaam vinden om zo'n beperkt wereldbeeld te hebben als die lui van Reformanda, prima, laten ze alleen wel bij mij uit de buurt blijven. En laten ze mij vooral niet de wet voorschrijven met hun waarheidsclaim. En als ze als minderheid problemen hebben met de Kerk, dan moeten ze met een clubje geestverwanten maar voor zichzelf beginnen...

Het Nederlands Dagblad geeft sinds de jaren '80 van de vorige eeuw expliciet geen leiding meer aan de lezers.

Dit lijkt mij de beschrijving van de ideale instelling van een krant: geen leiding geven, wel informeren en prikkelen.
Of moeten we terug naar de tijd waarin redacteuren bij het ND hun journalistieke professie nog zonder problemen combineerden met kerkelijk en politieke functies? (P. Jongeling, jarenlang hoofdredacteur en voorzitter van de eenmansfractie van het GPV, later J. P. de Vries, die tevens in de senaat zat voor eerdergenoemde partij).