Hallo allemaal,
Voor mijn scriptie moet ik een Latijnse tekst in een mozaïek vertalen. Nu ben ik daar zelf niet heel goed in onderlegd. En was ik benieuwd of andere mensen mij nog kunnen helpen de vertaling nog wat te verbeteren. De tekst komt uit de Santa Sabina basilica in Rome en is uit de 5e eeuw.
Hierbij de tekst:
CVLMEN APOSTOLICVM CVM CAELESTINVS HABERET
PRIMVS ET IN TOTO FVLGERET EPISCOPVS ORBE
HAEC QVAE MIRARIS FVNDAVIT PRESBYTER VRBIS
ILLYRICA DE GENTE PETRVS VIR NOMINE TANTO
DIGNVS AB EXORTV CHRISTI NVTRITVS IN AVLA
PAVPERIBVS LOCVPLES SIBI PAVPER QVI BONA VITAE
PRAESENTIS FVGIENS MERVIT SPERARE FVTVRAM
Mijn voorlopige vertaling:
Toen Cealestinus de hoogste apostolische waardigheid had/
en door de hele wereld schitterde als de eerste van de bisschoppen /
is dit wonder gemaakt door een priester van Rome,
Afkomstig uit Illyria genaamd Peter, een man waardig deze naam te dragen
hij was vanaf zijn geboorte een navolger van Christus /
Rijk voor de arme, arm voor zichzelf /Hij heeft de goede dingen van dit leven vermeden/
Hij verdient het uit te kijken naar de gave van het toekomstige leven.''
Een Engelse vertaling die ik had gevonden:
‘When Celestine had the supreme apostolic dignity/
and shone through all the world as the first of Bishops/
This marvel was created by a priest of Rome, a native of Illyria/
Peter, a man worthy of this name for his nourishment from birth was in the wake of Christ/
Rich for the poor, poor for himself/
Having Shunned the good things of the present life/
He well deserves to hope for the gift of the future life.’’
Bij voorbaat dank voor het helpen.
Toen Caelestinus de hoogste apostolische waardigheid had
en op de hele wereld schitterde als de eerste bisschop (i.e. als de paus)
heeft de priester/ouderling/oudste het fundament gelegd voor ???? (staat er echt miraris?)
Geboren in Illyrica, (genaamd) Petrus, een man die deze zo grote naam waardig is
gevoed vanaf de verschijning van Christus in het paleis/binnenplaats
Rijk voor de armen, arm voor zichzelf, terwijl hij de goede dingen in het leven ontvlucht heeft, heeft hij de hoop (let. het hopen) op het toekomstige (leven) verdiend.
Ik weet niet of je letterlijke vertaling nodig hebt, maar het komt er natuurlijk op neer dat Paus Caelestinus de fundamenten voor dit gebouw heeft gelegd en dat hij een vreselijk geweldige man was. (obviously, tis een paus tenslotte)
Dat schiet lekker op. Bedankt.
De letterlijke vertaling zou trouwens wel makkelijk zijn, die zet ik namelijk in mijn scriptie. Maar hier moet ik volgens mij al een aardig eind mee komen.
Op het plaatje is ook gewoon miraris te lezen. Dus ik neem aan dat dit er staat. Bestaat dat woord niet? In 1906 toen die foto is genomen hadden ze volgens mij nog geen paintshop, dus ze kunnen nog niet het plaatje hebben aangepast. Volgens google translate betekent het: Mensen zich vergapen aan de
Kan de primus bisschop ook iets betekenen als hoogste bisschop of betekent eerste bisschop paus?
Al mijn bronnen zeggen dat de kerk is opgericht door Petrus uit Illyrica en dat de kerk is gebouwd onder het bewind van Caelestinus I en dat Petrus deze kerk gefinancierd heeft tijdens dit bewind. Zo lees ik de tekst in ieder geval ook, of kan dat niet en moet dan die Petrus Caelestinus I zijn geworden. Dat kan ook niet volgens mij.
Nog even een andere tekst die onder de twee vrouwen staat naast de tekst:
ECLESIA EX CIRCVMCISIONE en ECLESIA EX GENTIBVS
Ik dacht kerk vanuit de besnedenen en kerk vanuit de heidenen. Maar weet niet zeker of dit de goede vertaling is.
Ik ben er vrij zeker van dat de eerste bisschop de paus is, Celestinus I is ook een paus die terug is te vinden op wikipedia (ja, ik weet dat dat geen wetenschappelijke bron is ;) )
Het kan goed zijn dat die Petrus een ouderling was uit Illyrica en dat hij het fundament gelegd heeft. Dan is Petrus het onderwerp van het grootste deel van die plaquette en wordt Caelestinus alleen gebruikt als tijdsaanduiding. Het was in de Romeinse tijd gebruikelijk om te dateren middels consulaten (bijv: tijdens het consulaat van XX en YY gebeurde dit en dat) het zou me niet verbazen als dit een soortgelijke datering is.
Ik ga nog even kijken naar dat miraris, die zin is vaag :P
Met die uitleg van Celestinus heb heb je helemaal gelijk. Kan ik dan eerste bisschop vertalen als paus of gaat dat te ver?
Dat gaat veel te ver.
Letterlijk staat er "kerk uit de besnijdenis" en "kerk uit de volken" maar dat komt ws neer op joden en heidenen.
Wat betreft dat "eerste bisschop" ik kan het zo niet terugvinden. Alleen dat de paus ook de bisschop van Rome is. Het is maar net hoe je het leest: eerste als in "de eerste van een hele reeks" of "de eerste, de belangrijkste van allemaal'
Heb je toevallig ook nog een uitleg van het paleis of binnenplaats? Dat stuk snap ik nog niet helemaal en de miraris natuurlijk.
Wat ik zelf zou doen is even OBS 23 binnenlopen en vragen of iemand kan helpen bij het vertalen van het tekstje. Als je dan mijn halve vertaling meeneemt, scheelt het hun weer wat werk. In het tweede jaar krijgen GLTC'ers een vak over dit soort plaquettes en dergelijke, dus die zitten er wat meer in dan ik. Voor mij is dat alweer 4 jaar geleden ofzo. :P